Trong xã hội cổ truyền, phụ thuộc vào tự nhiên, người Mnông cũng tin rằng, thần linh ngụ ở khắp nơi. Do đó, để mùa màng tốt tươi, con người khỏe mạnh, dân làng cần phải làm các nghi lễ cúng Yàng. Trong suốt chu kỳ làm rẫy của mình, người M'nông có nhiều nghi lễ  Lễ hội đâm trâu là lễ hội cổ truyền quan trọng nhất của người Mnông. Kết thúc mùa thu hoạch lúa hằng năm, mỗi làng đều tổ chức tết ăn mừng cơm mới, tạ ơn trời đất và thần lúa. Người Mnông còn có nhiều nghi lễ vòng đời (đặt tên, cưới hỏi, tang ma, mừng thọ,…) độc đáo; một số phong tục, tập quán, nghi lễ liên quan đến việc săn bắt voi, kết nghĩa anh em, cúng bờ rào bon làng, việc cúng cầu mưa…

- Lễ Trưởng thành (T’nơm pay sur bon): Là một nghi lễ lớn,  được coi trọng vì nó đánh dấu một mốc quan trọng trong cuộc đời con người. Theo quan niệm của người Mnông, sau lễ Trưởng thành, thanh niên nam nữ mới được thần linh công nhận là đã trưởng thành, mới được thực hiện những việc trọng đại trong đời mình như đi làm ăn xa hay cưới vợ, gả chồng. Lễ vật thường là một con heo, môt con gà và ba ché rượu cần. Người được làm lễ cúng phải mang bộ trang phục truyền thống của người Mnông. Sau khi thầy cúng thực hiện nghi lễ tế bài thần linh để thông báo người thanh niên trong gia đình đã trưởng thành thì người đó được cột một sợi chỉ vào tay và bắt đầu giai đoạn “ở cữ”. Thời gian “ở cữ” kéo dài trong vòng một ngày một đêm. Người sắp trưởng thành phải ở yên trong nhà không được ra ngoài để tránh bị ma quỷ xâm nhập. “Ở cữ” xong, thầy cúng sẽ thực hiện nghi lễ “mở hồn” để người trưởng thành được ra ngoài. Khi lễ cúng trưởng thành diễn ra, gia đình sẽ mời bà con trong buôn đến dự để cùng chứng kiến thời khắc con họ được thần linh công nhận là người đã trưởng thành. Sau đó mọi người sẽ cùng nhau ăn bữa cơm thân mật để chúc mừng. Đây là một nghi lễ mang tính nhân văn của người Mnông.

6.3 Văn học nghệ thuật dân gian

Trong văn hóa dân gian của người Mnông, sử thi là bức họa tổng thể phản ánh những nét cơ bản trong đời sống xã hội, có nội dung phong phú, đa dạng, thể hiện khát vọng, ước mơ về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Mỗi tác phẩm có nội dung, cốt truyện riêng biệt nhưng chung quy lại đều phản ánh xã hội cổ xưa của người Mnông về phong tục tập quán, sự giao lưu giữa người Mnông với các dân tộc anh em khác… Đây là loại hình sinh hoạt dân gian đặc sắc, có giá trị ở nhiều lĩnh vực khác nhau và được lưu truyền theo phương thức truyền miệng thông qua hình thức hát kể. Và sử thi của người Mnông rất đồ sộ, với hàng chục tác phẩm liên hoàn, mỗi tác phẩm, mỗi câu chuyện dài hàng ngàn câu, miêu tả một cách chân thực cuộc sống của đồng bào Mnông xưa. Những năm qua, dưới sự nỗ lực của Viện nghiên cứu văn hóa dân gian cũng như ngành Văn hóa tỉnh nhà, hàng chục tác phẩm Ót N’drông của đồng bào Mnông được ghi chép và biên dịch như “Mùa rẫy bon Tiăng”, “Cây nêu thần”, “Kể dòng con cháu Mẹ Chep”, “Bông Rõng và Tiăng”…

- Nhạc cụ: Nhạc cụ cửa người Mnông khá đa dạng, có cồng chiêng, kèn bầu, kèn sừng trâu, kèn môi, đàn độc huyền, đàn 8 dây, sáo dọc. Người ta cũng tìm thấy ở vùng cư trú của người Mnông bộ đàn đá nguyên thủy nổi tiếng từ giữa thế kỷ XX.

Y phục truyền thống của dân tộc Mnông phổ biến là các loại áo choàng, váy, áo chui đầu, khố được phụ nữ dệt bằng các hoa văn kim tuyến với các màu sắc cơ bản như đỏ, đen, xanh thẫm, trắng, tím. Các hoa văn trang trí tương tự các hình vẽ động vật, hoa lá cách điệu. Trang phục truyền thống của dân tộc M’nông có sự khác nhau giữa các nhóm địa phương Mnông Gar, Mnông Kuech, Mnông R’lăm,…Nhìn chung, do sống gần người Ê Đê, nên trang phục của người Mnông có nhiều ảnh hưởng của trang phục Ê Đê, chẳng hạn là một ô vuông màu đỏ trên ngực áo của nam:

Trong truyền thống, người Mnông ăn cơm gạo tẻ nấu trong những nồi đất nung, xa xưa thì phổ biến là cơm lam (gạo nếp nấu trong ống nứa). Bữa ăn trưa ở trên ruộng rẫy thường là cháo chua đựng trong những trái bầu khô. Thức ăn chủ yếu là muối ớt, canh rau rừng, thịt chim, thú và cá suối bắt được. Việc chăn nuôi gia súc, gia cầm không phát triển. Đồ uống phổ biến là rượu cần.

Vào các ngày lễ tết, người Mnông thường nấu cơm nếp thay cơm gạo tẻ và nấu theo cách thức truyền thống, gọi là nấu cơm lam. Họ vào rừng chặt những ống lồ ô còn non, giữ lại mấu ở một đầu ống rồi cho gạo nếp và nước vào, xong nút lại đem đốt bằng lửa và than. Những ống cơm lam, ngoài vỏ tuy nhem đen, nhưng khi tước bỏ lớp vỏ thì lộ ra lớp cơm nếp thơm ngon, hấp dẫn. Hương nếp quyện với mùi thơm của tre tươi qua lửa làm cho cơm lam có một hương vị đặc biệt, hơn hẳn cơm nếp hấp trong chõ, nấu trong nồi.

- Thịt là thực phẩm chủ yếu trong các món ăn ngày Tết. Người Mnông làm lông con vật bằng cách thui đốt. Đáng chú ý là món thịt nướng và làm các món gần giống như món tiết canh, nem sống ở dạng thô sơ hoặc dùng phèo lấy từ ruột con vật bốn chân đem băm sống và trộn bóp với huyết. Những món ăn này dùng để dâng cúng thần linh. Ngoài ra họ còn chế biến các món theo kiểu khác như: Món thịt băm nhỏ trộn với muối đựng trong ống tre; món thịt trộn với phèo rồi gói lá; món thịt trộn với tiết, phèo và muối ớt để trên lá; món thịt, ruột non, gan, ruột già hỗn hợp đựng trong ống tre; món thịt băm, tiết, phèo, muối ớt trộn nhuyễn; món da bóp với phèo... Món thường gặp là gan và lá sách thái miếng xiên xen kẽ vào que tre để nướng.

- Canh thụt: Đây là moột món ăn dân dã mang đậm hương vị núi rừng với các nguyên liệu như: Lá bép, đọt mây, ớt và cà đắng… Có thể cho thêm vào cá khô, sườn heo, gia vị chính là mì chính, muối, không dùng đường và các chất phụ gia khác. Trước khi nấu, bà con chặt một ống lồ ô có lóng dài. Khi chọn ống phải chọn ống không quá già mà cũng không quá non. Sau đó cho tất cả nguyên liệu vào nấu và khi nấu phải có một chiếc que dài để thụt vào ống cho các thành phần của món canh nhuyễn và chín đều.

- Rượu cần là thức uống không thể thiếu được trong các ngày lễ Tết. Thường thì trong mỗi nhà đều có sẵn vài cái ché để cất rượu dành sử dụng trong dịp Tết. Rượu cần Tết được làm cẩn thận hơn, nguyên liệu chủ yếu là lúa nếp. Trong những ngày Tết, ché rượu đã được ủ từ trước được để giữa nhà đã được châm đầy nước. Khách tới thăm cùng ngồi trên chiếu, chuyền nhau giữa khách và chủ, nói chuyện mùa màng, bà con dòng tộc, rồi thì cứ ngậm cần rượu mà uống mà say mà vui hết ngày này qua ngày khác.